2016-04-04
GERONNEN BLOED
AANTEKENINGEN
De fascinatie van de Baltische landen bestaat voor mij – behalve uit hun exotische talen – uit hun geschiedenis. Een geschiedenis die lang volledig aan ons voorbijgegaan is. Wij weten meer van Rusland, terwijl het verder weg ligt.
Ook een geschiedenis die tegenhanger mag heten van de onze. Van Presser heb ik geleerd dat wij een land zijn met een gelukkige geschiedenis. Dat delen wij met bijvoorbeeld Engeland en de Verenigde Staten.
De Baltische wereld kende sinds haar opneming in Europa (zie de Zwaardbroeders met hun zwaardkruissymbool) slechts onderwerping en uitbuiting. De zelfstandigheid na de Eerste Wereldoorlog was uniek. En maar van korte duur. Meer dan vijftig jaar volgden van vreemde overheersing en dat dan ook nog door naar inhoud tegengestelde, maar naar vorm identieke systemen, die van hun onderdanen aktieve ondersteuning eisten. Elke kritiek van ons op mensen die tussen deze wielen raakten, staat in een geur van goedkope gemakzucht. Probeer je liever in te leven in hun situatie.
Tijdens mijn reis naar Letland in 2015 kwam ik op de gedachte hier een bundel aan te wijden. De eerste gedichten ontstonden daar, maar de meeste dateren uit later tijd. Bij de afsluiting heb ik nogal wat wijzigingen her en der aangebracht. Dat is de reden dat ik mijn gebruikelijke data achterwege laat.
De inhoud zal meestal duidelijk zijn, daarom beperk ik mijn notities.
Hoofdonderwerp van deze bundel is de geschiedenis van Letland. De heidense mythologie die ter sprake komt in Op weg en Letse lijfeigenen, krijgt nog steeds veel aandacht. Niet in de laatste plaats omdat ze de dainas opleverde, die schat van honderdduizenden volksliederen, die sinds Herders uitvinding van de Volksgeist bekend zijn geworden en verzameld. Of de kampioenverzamelaar Krišj?nis Barons van Baltisch-Duitse afkomst is, weet ik niet, maar Heinrich Wissendorff die hem financieel ondersteunde was dat zeker wel.
Het woud en zijn broeders verwijst naar de partizanen na 1945, die als Woudbroeders bekend staan.
Riga is tot heel lang in de negentiende eeuw een Duitse stad geweest, waar Letten pas laat enige rechten kregen. Rond 1900 was veertig procent van de bevolking Letssprekend.
In 1940-41 werden meer dan 19.000 Letse burgers naar Rusland gedeporteerd of vermoord. Er waren toen bijna 2 miljoen inwoners. Nederland telde er toen vier tot vijf keer zo veel.
In Bi?ernieku Mežs (het bos van Bi?ernieks in het noorden van Riga ) werden van juli 1941 tot 1944 20.000 tot 35.000 mensen, voornamelijk Joden, vermoord.
Op 30 november en 8 december 1941 werden in het bos van Rumbula (ten oosten van Riga) 24.000 Joden uit het ghetto van Riga en 1000 Duitse Joden vermoord door de Duitse Einsatzgruppe A en Letse collaborateurs, m.n. het zogenaamde Ar?js-commando. In totaal wordt het aantal slachtoffers van deze groep geschat op 26.000.
Tijdens de oorlog riepen Duitsers en Russen Letten op voor dienstplicht. 115.000 Letten vochten aan de Nazikant, bijna 100.000 in het Rode Leger. Tijdens de laatste oorlogsjaren stonden ze vaak tegenover elkaar.
Bij de conferentie van Jalta (februari 1945) erkenden de westelijke mogendheden de inlijving van de Baltische landen door de SU in 1940 de jure niet, maar ze legden zich er wel de facto bij neer.
Na 1945 vestigden vele Sovjetburgers van elders zich in de Baltische landen. In 1991 was het aantal Letssprekenden nog maar 52%. De positie van het Lets werd ten gunste van het Russisch voortdurend ondermijnd.
Wie voor tirannen zwicht…..is een herinnering aan het bekende citaat van Van Randwijk
De man van mijn leeftijd zou in 1940 geboren zijn.
De in Letland aanwezige Russen kunnen slechts Lets staatsburger worden na een taalexamen Lets.
Maart 2016
>inhoud
|